Tarihin Defteri

İnanç, Kurban ve Kozmos – Maya Dini ve Mitolojisi Maya uygarlığında din; takvim, siyaset, savaş ve gündelik yaşamı birbirine bağlayan ana eksendi. Aşağıda Popol Vuh’un yaratılış anlatılarından tanrılar panteonuna, rahip sınıfının rolünden kan akıtma ve kurban ritüellerine, kutsal mağaralar ve cenote kültüne kadar dinin taşıyıcı sütunlarını inceliyoruz. Giriş – Tanrıların Gölgesinde Maya Dünyası Maya kozmolojisinde evren, dikey eksende üç katman (gökler, yeryüzü, yeraltı dünyası) ve onları birbirine bağlayan kozmik bir “dünya ağacı” (genellikle ceiba ) ile tasavvur edildi. Zaman doğrusal değil, döngüseldi; bu yüzden ritüeller yalnızca “inanışın ifadesi” değil, kozmik düzenin yeniden tesis edilmesiydi. Hükümdarlar (k’uhul ajaw), ilahî meşruiyetlerini yıldız döngülerini okuyabilen ve kan akıtma ritüelleriyle kozmik borcu ödeyebilen kişi olmalarından alıyordu. Popol Vuh ve Yaratılış Mitleri Popol Vuh , özellikle K’iche’ Mayaları arasında muhafaza edilen ve Kolomb-öncesi g...

Boudicca – Roma’ya Başkaldıran Savaşçı Kraliçe Britanya’nın Gölgelerinden Doğan Kraliçe Boudicca, M.S. 1. yüzyılda Britanya’nın doğusunda yaşayan Iceni kabilesinin kraliçesiydi. Roma İmparatorluğu’nun Britanya’yı işgali sırasında doğmuş, Kelt savaş kültürü ve kabile gelenekleriyle büyümüştü. Antik kaynaklar onu uzun boylu, bakır saçlı, gür sesli bir lider olarak betimler (Cassius Dio, Roma Tarihi LXII; Tacitus, Annales XIV). Eşi Prasutagus, Roma’ya bağlı bir müttefik kraldı; bu statü, Iceni’nin vergi veren fakat iç işlerinde özerk kaldığı kırılgan bir denge yaratıyordu. İhanetin Tohumları Prasutagus’un ölümü (yaklaşık M.S. 60) üzerine bıraktığı vasiyet, krallığı Roma ile kızları arasında paylaştırıyordu. Ancak Roma hukuku bu düzenlemeyi tanımadı. Roma memurları ve askerleri Iceni hazinesine el koydu; Tacitus’a göre Boudicca kırbaçlandı, kızları ise tecavüze uğradı. Bu yalnızca kişisel bir hakaret değil, Iceni’nin ve Briton özgürlük idealinin çiğnenmesi demekti. Boudicca...

Krallar, Savaşlar ve Şehir Devletleri – Maya Siyasi Yapısı Krallar, Savaşlar ve Şehir Devletleri – Maya Siyasi Yapısı Bağımsız Şehir Devletlerinin Dünyası Maya uygarlığı, antik dünyada alışık olduğumuz merkezi imparatorluk modelinden çok farklı bir siyasal düzen geliştirmiştir. Her biri kendi ajaw ’ı (hükümdarı) tarafından yönetilen bağımsız şehir devletleri, hem dini hem de askeri otoriteyi elinde tutan bu yöneticilerin gölgesinde varlıklarını sürdürmüştür. Bu şehirler – Tikal, Calakmul, Palenque, Copán ve daha niceleri – yalnızca ticaret ve diplomasi ile değil, aynı zamanda bitmek bilmeyen savaşlarla da birbirleriyle rekabet etmiştir. Ajaw Sistemi ve İlahi Meşruiyet Ajaw unvanı, Maya dünyasında yalnızca “kral” anlamına gelmiyordu; bu unvan aynı zamanda yöneticinin tanrısal kökenini ve kutsal görevini simgeliyordu. Hanedanlıklar, iktidarlarını atalarına dayandırarak meşruiyetlerini pekiştiriyor, taht kavgaları ise kan bağı ve evlilik ittifakları üzerinden...

Selahaddin Eyyubi – Kudüs’ün Fatihi, Bir Çağın Vicdanı Giriş: Bir İmparatorluk Hayali ve Ahlâkın Siyaseti 12. yüzyılın çalkantılı Ortadoğu’sunda, siyasi meşruiyeti sadece kılıcın keskinliğiyle değil, adaletin ikna gücüyle kuran bir lider çıktı: Necmeddin Yusuf b. Eyyub , nam-ı diğer Selahaddin . Onu yalnızca Kudüs’ü fetheden komutan olarak görmek eksik kalır; Selahaddin, hanedanlar arası rekabeti dizginleyerek Suriye–Mısır ekseninde bir cihan siyasetini yeniden kurdu, din savaşına sıkışan çağda merhameti devlet aklının merkezine yerleştirdi. Erken Yıllar: Tikrit’ten Şam’a (1137–1164) 1137 civarında Tikrit’te doğan Selahaddin, Kürt kökenli Eyyubî ailesinin mensubuydu. Babası Necmeddin Eyyub ve amcası Şirkuh, Zengî hanedanının hizmetindeydi. Çocukluk ve ilk gençlik yılları Şam’da ilmî çevrelerin, Halep’te ise askeri disiplinin etkisi altında geçti. Kaynaklar, Selahaddin’in at biniciliği, okçuluk ve idare sanatını genç yaşta meczettiğini; aynı zamanda fıkıh ve tarih okumalarına mer...