Xerxes I – Doğu’nun Kralı, Batı’nın Düşmanı

Pers Kralı Xerxes I, imparatorluğun ihtişamını Yunan topraklarına taşımak istedi ancak Thermopylae’den Salamis’e uzanan savaşlarda hem zaferin hem de büyük bir hüsranın adı oldu.

Giriş – Doğu’nun Kralı, Batı’nın Düşmanı

MÖ 486’da tahta çıkan Xerxes I (Yunanca’da Kserkses, Farsça’da Xšayāršā – “kahramanların kahramanı”), Pers İmparatorluğu’nun en güçlü hükümdarlarından biri olarak hem hayranlık hem de nefret uyandıran bir figürdür. Antik Yunan yazarları onu çoğunlukla kibirli, hırslı ve zalim bir kral olarak tasvir ederken; Pers yazıtları ve arkeolojik bulgular ihtişamlı bir inşaatçı ve merkezi otoriteyi pekiştiren bir lider portresi sunar. Onun adı en çok Yunan-Pers savaşları ile özdeşleşmiştir.

Çocukluğu ve Tahta Çıkışı

Xerxes, büyük Pers Kralı Darius I ve Atossa’nın oğludur. Atossa, Büyük Kiros’un kızıydı; bu bağ, Xerxes’i hanedanın meşru varisi yapıyordu. Babası Darius, Mısır’dan Hindistan’a, Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar uzanan devasa bir imparatorluk kurmuştu. Darius öldüğünde, imparatorluğun tahtı MÖ 486’da Xerxes’e geçti.

Xerxes tahta çıktığında Babil’de bir isyanla karşılaştı ve şiddetle bastırdı. Bu ilk hamle, onun sert mizacını ve iktidarını sarsmaz biçimde pekiştirme arzusunu gösterdi.

Pers İmparatorluğu’nun Zirvesi

Xerxes döneminde Pers İmparatorluğu 5 milyondan fazla kilometrekarelik alanıyla dünyanın gördüğü en geniş coğrafi yapılardan biriydi. Satraplık sistemiyle yönetilen bu devasa imparatorlukta iletişim yolları, kraliyet postaları ve devasa saraylar yükselmişti. Persepolis’teki görkemli saray kompleksleri, Xerxes’in saltanatının kalıcı sembolleridir.

Yunan Seferi: Thermopylae

Xerxes’in en çok bilinen icraatı, babası Darius’un planladığı Yunan seferini gerçekleştirmesidir. MÖ 480’de yüz binlerce askerden oluşan dev bir orduyla Hellas topraklarına yürüdü. Thermopylae Geçidi’nde karşısına çıkan Sparta Kralı Leonidas ve 300 Spartalı ile müttefikleri tarihe geçen bir direniş sergiledi. Herodotos’a göre, sayıca ezici üstünlüğe rağmen bu dar geçitte günler süren savaş Xerxes’e büyük kayıplar verdirdi. Ancak sonuçta Leonidas öldü, Sparta bir efsane yarattı ve Xerxes Yunanistan’a girdi.

Salamis Deniz Savaşı ve Hüsran

Aynı yılın sonlarında Yunan donanması ile Pers donanması Salamis’te karşı karşıya geldi. Yunanlıların kurnaz stratejisi sayesinde dar boğazlarda dev Pers filosu manevra yapamadı ve büyük bir yenilgi aldı. Xerxes bu hezimetin ardından ordusunun büyük kısmını geri çekmek zorunda kaldı. Bu yenilgi, imparatorluğun prestijine ağır darbe vurdu.

Plataia ve Mykale

MÖ 479’da kalan Pers birlikleri Plataia’da Spartalılar ve Atinalılar karşısında yenilgiye uğradı. Aynı dönemde Mykale’de de Pers donanması yok edildi. Böylece Yunan seferi kesin bir başarısızlıkla sona erdi.

Xerxes’in İç Politikaları

Xerxes Yunan seferinin başarısızlığından sonra daha çok iç politikaya ve inşaat projelerine yöneldi. Persepolis’te devasa saraylar, kapılar ve tören alanları inşa ettirdi. Yönetimde sertliği ile tanındı. Halk arasında dini törenlere katılımı, tanrılara adadığı yazıtları ve idari düzenlemeleriyle iz bıraktı.

Suikast ve Ölüm

MÖ 465’te Xerxes, saray entrikaları sonucunda suikasta kurban gitti. Onun ölümüyle yerine oğlu Artakserkses I geçti. Bu olay, Ahameniş sarayında güç mücadelelerinin ne denli tehlikeli olduğunu gösterir.

Tarih Yazımında Xerxes

Xerxes hakkında bilgiler büyük ölçüde Herodotos’un Tarih adlı eserinden gelir. Yunan kaynakları onu kibirli, taşkın ve zalim bir kral olarak betimler. Örneğin Herodotos, Xerxes’in Hellespontos köprüsünü rüzgâr bozunca denizi kırbaçlattığını aktarır. Ancak Pers yazıtları ve arkeoloji, onun görkemli bir inşaatçı, tanrılara adanmış bir kral olduğunu gösterir. Modern tarihçiler ise bu iki uç bakışı dengeleyerek, Xerxes’i hem kendi döneminin ideolojik kral imgesi hem de siyasi bir aktör olarak ele alır.

Sonuç – İhtişam ile Hüsran Arasında

Xerxes I, tarihe hem ihtişam hem de yenilgiyle geçti. Devasa imparatorluğun doruk noktasında tahtta oturmuş, görkemli yapılar inşa ettirmiş, ordularıyla dünyayı titretecek güce ulaşmıştı. Ancak Yunanistan’da aldığı ağır yenilgiler onun adını aynı zamanda hüsranla anılır kıldı. Bugün Xerxes, Doğu’nun kudreti ile Batı’nın direncinin buluştuğu bir dönemin simgesidir.

Kaynakça (Seçme)

Herodotos, Tarih (özellikle 7–9. kitaplar).
Aiskhylos, Persler (MÖ 472, dramatik bir çağdaş anlatım).
Plutarkhos, Yunan ve Roma Hayatları (ikincil anekdotlar).
Pierre Briant, From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire.
Peter Green, The Greco-Persian Wars.
Tom Holland, Persian Fire.

Diğer Biyografiler

Antik Mısır’ın Derinliklerine Yolculuk: Firavunlar, Tanrılar ve Hiyerogliflerin Sırları

Tanrıların Gölgesinde – Antik Mısır’a Giriş Kumlar sessizdir. Ama bu sessizlik, binlerce yıl boyunca tanrıların adımlarıyla çalkalanmıştır. Antik Mısır yalnızca bir uygarlık değil; zamanın kendisine meydan okuyan, ölümle yaşam arasında bir köprü kuran bir düşünce biçimidir. Burada, her taş yalnızca yerinde durmaz; her taş bir anlam taşır, bir düzenin parçasıdır. Antik Mısır’a girmek; sadece bir tarihe değil, bir inanç sistemine, bir kozmos anlayışına adım atmaktır. Bu yazı, o dünyanın kapısını aralayan ilk bölümdür. Ve o kapının ardında, yalnızca firavunlar ya da piramitler değil; insanlığın en eski sorularına verilen en kadim cevaplar saklıdır. Mısır’ın Coğrafi Kaderi: Nil’in Kucakladığı Topraklar Mısır uygarlığı, çölün ortasındaki tek gerçek hayat kaynağı olan Nil Nehri etrafında şekillendi. Bu nehir, her yıl taşarak toprağa bereket getiriyor, tarımı mümkün kılıyor, takvimden idare sistemine kadar her şeyi belirliyordu. Yunan tarihçi Herodotos , "Mısır, Nil’in armağanıdır...

Tarihin Defteri

Bu Blogda Ara

Öne Çıkan Yayınlar

II. Philip – Makedonya’nın Gölgesinden Doğan İmparatorluk