--> Ana içeriğe atla

Öne Çıkan Yayınlar

Maya Yazısı – Hiyerogliflerin Sırrı ve Tarihin Kodları

TarihinDefteri
Yorum Gönder

Peloponez Savaşları: Atina ve Sparta Arasında Antik Yunan'ın Kaderini Belirleyen Çatışma

TarihinDefteri

Antik Yunan Tarihi – II. Bölüm

Peloponez Savaşları ve Antik Yunan Şehir Devletlerinin Çatışması

📌 Not: Serinin 1. bölümünde Atina ve Sparta’nın siyasi–toplumsal modellerini karşılaştırmıştık. Bu bölümde, iki modelin kaçınılmaz hesaplaşmasını; Peloponez Savaşlarını kronolojik, analitik ve kaynaklı biçimde ele alıyoruz. Bu savaş yalnızca orduların değil, yönetim biçimlerinin ve hayat tarzlarının mücadelesidir. 3. bölümde ise savaş sonrası yeniden şekillenen jeopolitik, Thebai’nin yükselişi, Sparta’nın düşüşü ve Makedonya’nın sahneye çıkışı incelenecek.

I) Kökenler: İmparatorluğa Dönüşen İttifak ve Artan Güvensizlik

Pers Savaşları’nın (MÖ 490–479) ardından Yunan dünyası iki blok etrafında kutuplaştı: Atina (Delos Birliği; deniz gücü, ticaret, demokrasi) ve Sparta (Peloponez Birliği; kara gücü, tarım, oligarşik düzen). Başlangıçta Pers’e karşı ortak savunma amacıyla kurulan Delos Birliği, giderek Atina’nın arkhe’sine (deniz imparatorluğu) dönüştü. Müttefiklerden phoros (haraç) toplanması, aykırı şehirlerin zorla “doğrultulması” ve Atina inşa programlarının (ör. Parthenon) bu gelirlerle beslenmesi, özellikle Korint ve Megara gibi kentleri rahatsız etti.

Nedenler (Seçilmiş Başlıklar)

  • Korfu (Kerkyra)–Korint Çatışması: Siyasal çekişme, Atina’nın Korfu’ya destek vermesiyle bloklar arası krize dönüştü.
  • Potidaia Olayı: Atina’nın koloni ve müttefikler üzerindeki emir-komuta ısrarı savaşı kızıştırdı.
  • Megara Kararnamesi: Atina’nın ticari ambargosu, ekonomik baskıyı siyasal yaptırıma çevirdi.
  • Yapısal Rekabet: Deniz–kara gücü farkı, demokrasi–oligarşi karşıtlığı, ittifak ağlarının çakışması.

Thukydides’e göre savaşın derin nedeni Atina gücünün büyümesi ve bunun Sparta’da yarattığı korku/güvensizlikti (I.23).

II) Archidamos Savaşı (MÖ 431–421): Surların Gölgesi, Denizin Gücü

MÖ 431’de savaş fiilen başladı. Sparta Kralı Archidamos komutasındaki kara ordusu Attika’ya girerek Atina kırsalını tahrip etti. Perikles ise uzun surlar stratejisiyle kırsalı tahliye edip halkı şehre çekti; doğrudan kara çarpışmasından kaçınarak deniz gücüyle karşı baskınlar yürüttü.

Atina’da Veba (MÖ 430–426)

Uzun süre surlar ardında sıkışan nüfus içinde veba patladı. On binlerce kişi öldü; Perikles de salgına yenik düştü. Thukydides, vebanın yalnız bedeni değil, ahlaki-dini düzeni de çökerttiğini yazar (II. Kitap). Siyasi liderlik dağınıklaştı; kısa vadeli kararlar arttı.

Pylos–Sphakteria (MÖ 425): Sparta İçin Sarsıcı Kayıp

Demosthenes ve Kleon’un girişimiyle Atinalılar Pylos’u tuttu; Sphakteria adasında çok sayıda Spartalı hoplit esir alındı. Sparta ilk kez bu ölçekte yurttaş kaybı yaşadı ve barışa istekli hale geldi; ancak Atina, avantajını büyütmek istedi.

Nikias Barışı’na Giden Yol

On yıl süren yıpratma, iki tarafı da tüketti. MÖ 421’de Nikias Barışı yapıldı; ancak müttefik kentlerin direnci ve karşılıklı güvensizlik nedeniyle “kâğıt üzerindeki barış” kalıcı olamadı.

III) “Barış”ın Çöküşü ve Sicilya Felaketi (MÖ 415–413)

Atina iç siyasetinde öne çıkan Alkibiades, İtalya–Sicilya hattında yayılmacı bir strateji önerdi. MÖ 415’te Syrakusa Seferi başlatıldı: dev bir filo, büyük bir lojistik girişim… Ancak sefer, komuta değişiklikleri (Alkibiades’in geri çağrılıp kaçması), kararsızlıklar ve Syrakusa–Sparta işbirliği nedeniyle felaketle sonuçlandı. MÖ 413’te Atina filosu ve ordusu neredeyse bütünüyle imha edildi; General Nikias idam edildi.

Thukydides’in güçlü ifadesiyle Atina, “Sicilya’da yalnız ordusunu değil, özgüvenini ve aklını da kaybetti.”

IV) İyonya–Decelea (MÖ 413–404): Pers Altını, Sparta Donanması

Sicilya hezimetinden sonra Sparta, Attika’da Decelea’yı kalıcı üs yaptı; Atina’nın gümüş madenleri ve ikmal hattı baskılandı. Aynı zamanda Sparta, Pers satrapları ile anlaşarak donanmasını Pers altını ile finanse etti. Böylece savaş, denizde de dengelendi.

Alkibiades’in Dönüşleri ve 411 Oligarşik Darbesi

Atina’da yenilgi şoku, 411’de kısa süreli bir oligarşik darbeye (Dörtyüzler) yol açtı. Donanmanın asi kanadı (Samos) demokrasiye bağlılığını sürdürdü. Alkibiades farklı saf değişimleriyle yeniden sahneye çıksa da, iç siyasal istikrarsızlık Atina’nın stratejik odağını zayıflattı.

Son Perde: Notion, Arginusae ve Aigospotamoi

  • Notion (MÖ 406): Atina, komuta anlaşmazlıklarının bedelini ödedi; Alkibiades etkisi bitti.
  • Arginusae (MÖ 406): Atina taktik zafer kazandı; ancak fırtınada mahsur kalan askerlerin kurtarılamaması üzerine başarılı stratejlerin idamı, kurumsal bir travma yarattı.
  • Aigospotamoi (MÖ 405): Lysandros komutasındaki Sparta donanması, Atina filosunu aniden yakalayıp imha etti. Tahıl hattı kesilen Atina, MÖ 404’te teslim oldu.

V) Yenilgi ve Rejim Değişimi: “Otuzlar” Dönemi

Atina’nın uzun surları yıkıldı; donanması dağıtıldı; Sparta yanlısı Otuzlar Meclisi kuruldu (MÖ 404–403). Kısa ama sert bu oligarşik dönem, Thrasybulos liderliğinde Phyle’den başlatılan karşı-hareketle sona erdi; MÖ 403’te demokrasi geri geldi. Atinalılar, iç savaşı derinleştirmemek için bir genel af (amnestia) ilan ederek siyasal kültürlerinde önemli bir eşiği geçti.

VI) Demokrasi mi, Oligarşi mi? İdeolojik Cepheler

Peloponez Savaşları, yalnızca askeri değil, ideolojik bir hesaplaşmaydı. Atina’nın doğrudan demokrasisi geniş katılımı ve denetimi güçlendirirken, popülizmin ve hızla değişen kararların riskini de barındırdı. Sparta’nın oligarşik–askeri düzeni disiplin ve süreklilik sağlarken, esnekliği ve yenilik kapasitesi sınırlıydı. Platon bazı diyaloglarında Sparta düzenindeki ölçülülüğü överken; Aristoteles Politika’da demokrasinin “çoğunluk tahakkümü” riskine de dikkat çeker, ancak karma rejim ve medenî sınıf dengesini önerir.

VII) Sonuçlar: Yıpranan Yunan Dünyası ve Yeni Güçler

  • Askerî–Demografik Yıkım: 27 yıl süren savaş, insan gücü ve iktisadî yüksek maliyet doğurdu.
  • Kültürel Süreklilik: Yenilgiye rağmen Atina, felsefe, tiyatro ve sanat üretiminde merkezi rolünü sürdürdü.
  • Sparta Hegemonyası: Kısa sürdü; donanma yönetimi ve dış siyaset kapasitesi yetersiz kaldı.
  • Thebai’nin Yükselişi: Leuktra (MÖ 371)’da Epameinondas Sparta’yı yendi; hegemonyalar döngüsü hızlandı.
  • Makedonya Faktörü: Süregiden parçalanmışlık, II. Filip’in reformları ve Büyük İskender’in yükselişi için zemin hazırladı.

3. Bölümde: Sparta’nın düşüşü, Thebai’nin parlayışı ve II. Filip önderliğinde Helen dünyasının tek bir krallık altında birleşme süreci ele alınacak.

Kaynakça (Seçme)

  • Thukydides, History of the Peloponnesian War (I–VIII).
  • Kagan, Donald. The Peloponnesian War. Viking Press, 2003.
  • Cartledge, Paul. Spartan Reflections. Duckworth, 2001.
  • Hornblower, Simon. The Greek World 479–323 BC. Routledge, 1991.
  • Platon, Devlet; Yasalar.
  • Aristoteles, Politika.
  • Ehrenberg, Victor. From Solon to Socrates. Methuen, 1968.
  • Fine, John V. A. The Ancient Greeks: A Critical History. Harvard University Press, 1983.

Diğer Yazılar

Labels:

Yorumlar

Yorum Gönder

Popüler Yayınlar

Antik Mısır’ın Derinliklerine Yolculuk: Firavunlar, Tanrılar ve Hiyerogliflerin Sırları

TarihinDefteri
Tanrıların Gölgesinde – Antik Mısır’a Giriş Kumlar sessizdir. Ama bu sessizlik, binlerce yıl boyunca tanrıların adımlarıyla çalkalanmıştır. Antik Mısır yalnızca bir uygarlık değil; zamanın kendisine meydan okuyan, ölümle yaşam arasında bir köprü kuran bir düşünce biçimidir. Burada, her taş yalnızca yerinde durmaz; her taş bir anlam taşır, bir düzenin parçasıdır. Antik Mısır’a girmek; sadece bir tarihe değil, bir inanç sistemine, bir kozmos anlayışına adım atmaktır. Bu yazı, o dünyanın kapısını aralayan ilk bölümdür. Ve o kapının ardında, yalnızca firavunlar ya da piramitler değil; insanlığın en eski sorularına verilen en kadim cevaplar saklıdır. Mısır’ın Coğrafi Kaderi: Nil’in Kucakladığı Topraklar Mısır uygarlığı, çölün ortasındaki tek gerçek hayat kaynağı olan Nil Nehri etrafında şekillendi. Bu nehir, her yıl taşarak toprağa bereket getiriyor, tarımı mümkün kılıyor, takvimden idare sistemine kadar her şeyi belirliyordu. Yunan tarihçi Herodotos , "Mısır, Nil’in armağanıdır...
4 yorum
Read more »

Perslerin Gölgesi: Maraton ve Termopylae Savaşlarıyla Antik Yunan’ın Direnişi

TarihinDefteri
Perslerin Gölgesi – Maraton ve Termopylae 📜 Tarihin Defteri – Antik Yunan Yazı Dizisi Pers İmparatorluğu’nun Yükselişi ve Yunan’a Yönelişi MÖ 6. yüzyılın sonlarında, Pers İmparatorluğu Asya’nın en büyük gücü haline gelmişti. Büyük Kiros ve ardından I. Darius’un fetihleri, imparatorluğu İndus Nehri’nden Ege kıyılarına kadar uzanan devasa bir yapıya dönüştürdü. Ancak bu genişleme, Anadolu kıyılarındaki Yunan kolonilerini doğrudan Pers hâkimiyetine soktu. Bu şehirler, özellikle İyon kentleri, ekonomik ve kültürel açıdan canlı olmalarına rağmen, özgürlüklerine düşkün Yunan siyasal geleneğine sahip oldukları için Perslerin merkeziyetçi yönetim anlayışıyla çatışma içindeydi. MÖ 499’da başlayan İyon Ayaklanması , Aristagoras önderliğinde kısa süreli başarılar getirse de Pers ordusunun karşı saldırısıyla bastırıldı. Ancak bu isyan, Atina ve Eretria’nın maddi ve askeri desteği sayesinde Yunan-Pers ilişkilerini kalıcı biçimde gerginleştirdi. Persler, Batı Anadolu’yu tamamen kontrol...
2 yorum
Read more »

Leonidas Kimdir? Sparta Kralı, Termopylai Direnişi ve Gerçek Hikâyesi

TarihinDefteri
  Leonidas: Termopylai’nin Ötesindeki Adam Krallığın Yükü, Özgürlüğün Bedeli Tarihin bazı anları vardır ki zamanı durdurur. Pers ordusu Asya’nın bütün kudretiyle Batı’ya yürürken, bir geçitte yalnızca birkaç yüz adam bütün bir imparatorluğun karşısına dikildi. O geçit, Thermopylai idi. Ve o adamların başında, dünyanın belki de en çok hatırlanan savaş narasını atan kişi duruyordu: Leonidas . Ancak Leonidas’ı yalnızca “300 Spartalı” anlatısının içine sıkıştırmak, onun yaşamını bir sinema repliğine indirgemek olur. O, sadece ölüme yürüyen bir kral değil; Sparta’nın karmaşık yapısı içinde sıkışmış, özgürlüğü ideolojiye dönüştüren bir figürdü. Onun hikâyesi, bir milletin kaderini sırtlamış bir adamın bilinçli ve stratejik bir intiharının öyküsüdür. Çifte Tahtın Gölgesinde: Leonidas’ın Yükselişi Leonidas, Sparta’nın çift krallık sisteminin Agiad hanedanına mensuptu. Spartalılar, geleneksel olarak iki kral tarafından yönetilirdi. Leonidas'ın kardeşi Kral Kleomenes I , ...
Yorum Gönder
Read more »